Leegstand winkels loopt op

2023 was een turbulent jaar in de retail met een golf aan faillissementen van grote retailketens als BigBazar, Perry Sport en BCC. Ondanks deze golf aan faillissementen bleef de leegstand in 2023 lang stabiel op 6% van het aantal winkelpanden. Pas in het laatste kwartaal van 2023 begon de leegstand -op te lopen om op 31 december uit te komen op 6,2%.

Steeds minder retailers

De voornaamste reden van deze leegstandsstijging is een sterke afname van het aantal actieve retailers. Dit aantal daalde met bijna 3.000 ondernemers (van 199.325 actieve retailers naar 196.374). Veruit de grootste daling zien we in de detailhandel, waar het aantal ondernemers met ruim 2.000 afnam. Maar ook het aantal horecaondernemers daalde het afgelopen jaar. Na jaren van stijging was er in 2022 een eerste kleine daling van het aantal horeca- ondernemingen zichtbaar, in 2023 zette deze daling verder door.

Faillisementen

Faillissementen zorgen maar zeer beperkt voor de afname van actieve retailers. In 2023 gingen 10 grote retailketens failliet : Aktiesport, BCC, BigBazar, Chasin, Fixers, Leonidas (niet de keten zelf, maar een grote franchiser van Leonidas), Perry, Score, Scotch & Soda en Sprinter. Deze ketens hadden begin 2023 samen 394 filialen. Enkele van deze ketens maakten een doorstart, waardoor niet alle 394 winkels sloten, maar er eind 2023 nog 142 van deze winkels open waren.

De conclusie is dat slechts 252 (10%) van de bijna 3.000 bedrijfsbeëindigingen zijn veroorzaakt door een faillissement van een grote retailer.

Het CBS publiceert alle faillissementen en het totale aantal faillissementen ligt veel hoger. In 2023 gingen zo’n 900 ondernemers failliet. Daarmee is een volgende 30% van de afname in aantal actieve retailers verklaard.

Meer redenen om te stoppen

Meer dan de helft van de ondernemingen is om een andere reden dan faillissement gestopt. De twee belangrijkste daarvan zijn:

1. Veel van de retailers zullen een slecht lopende onderneming al stopzetten voor het tot een faillissement komt.
   2. De gemiddelde leeftijd van retailers is relatief hoog en zij hebben vaak geen bedrijfsopvolger. Veel ondernemers stoppen dus omdat zij op een leeftijd zijn gekomen om van hun pensioen te gaan genieten.

De hoge leeftijd van een groot deel van de ondernemers zal ook de komende jaren blijven zorgen voor het stopzetten van winkels. Uit onderzoek van MCR Retailminds blijkt 60% van de huidige zelfstandige ondernemers 55 jaar of ouder te zijn. Van deze ondernemers heeft 75% nog geen opvolging geregeld. Een klein deel van hen is hier wel mee bezig en bij hen willen de kinderen mogelijk het bedrijf overnemen.

In totaal heeft dus de helft van deze 55+ ondernemers nog geen enkel zicht op opvolging. In veel sectoren zal dat ook heel moeilijk worden. Het is vaak 60-70 uur per week werken voor een relatief laag salaris. Veel van deze uren gaan daarbij niet in het ondernemen zitten maar in administratie, wat door toenemende regeldruk alleen nog maar toeneemt.

Het verhaal van ondernemers

Patrick Muller – Drogisterij Slamat

Patrick Muller is een van de vele ondernemers wiens familiebedrijf eindigt bij hem.  In 1971 nam hij het stokje over van zijn ouders, die het bedrijf in 1949 overnamen van een Indonesische familie. Hij bouwde de winkel in de loop der jaren om naar een drogisterij, waar de drop niet mag ontbreken. Als voorloper introduceerde hij in 1975 diervrije cosmetica in zijn winkel. Muller heeft geprobeerd één van zijn dochters of kleindochter de winkel over te laten nemen, maar geen van allen had echt interesse. Met een werkweek van minstens 60 uur per week, moet je het echt leuk vinden om te doen, aldus Muller.

Rietje Pijper – Utrechtsche IJzerhandel W. Pijper

Rietje Pijper had vroeger nooit gedacht dat zij het familiebedrijf, dat sinds 1921 al in de familie zit, over zou nemen. Op haar 38^e ontstond toch interesse en ging ze in de zaak aan de slag. Het beviel goed en 8 jaar geleden heeft ze het familiebedrijf toch overgenomen. Voor nu maakt ze zich nog niet druk over een opvolger, want het liefst ziet ze zichzelf nog even aan het roer. Als eigenaar van een Utrechts begrip weet ze dat veel ondernemers in de buurt geen opvolger hebben, maar dat geldt gelukkig niet voor alle zelfstandig ondernemers in Utrecht.  Soms is er wel interesse om het stokje over te nemen van de ouders, maar is het financieel niet haalbaar omdat het pand het pensioen is van de ondernemer.

Leegstandsvoorspeller

Voor winkelcentra en centrumgebieden is de vergrijzing van retailers een belangrijk gegeven. We hebben in Nederland op dit moment zo’n 150.000 zelfstandige retailondernemers. Daarvan zijn er naar schatting 90.000 ouder dan 55 jaar en bij 45.000 ondernemingen kan de opvolging een probleem worden. Dit betekent dat tussen nu en 15 jaar nog heel veel ondernemingen zullen stoppen, met toenemende leegstand en een verdere opgaaf om winkels te transformeren tot gevolg. Voor gemeentes, centrummanagers en winkelcentrum eigenaren dus een belangrijk gegeven om rekening mee te houden.